TĂNG NGUY CƠ SẢY THAI LIÊN QUAN ĐẾN SỬ DỤNG BENZODIAZEPIN TRONG THAI KÌ SỚM

Các nhà nghiên cứu Canada đã khảo sát các kết quả từ hơn 160.000 trường hợp mang thai sớm và phát hiện ra rằng những phụ nữ sử dụng nhóm thuốc benzodiazepin, như Alprazolam, Diazepam và Clonazepam, tăng gần gấp đôi khả năng sảy thai. Kết quả nghiên cứu trên cả 3 tiêu chí: kết luận về nhóm thuốc, thời gian tác động và đánh giá từng hoạt chất cụ thể trong nhóm thuốc benzodiazepine đã được đăng tải tại Tạp chí của Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ (JAMA - Journal of the American Medical Association), chuyên ngành Tâm thần học ngày 15 tháng 5 năm 2019 vừa qua.

Giáo sư Anick Berard, Chủ tịch y khoa về lĩnh vực mang thai và cho con bú, tại Đại học Montreal, Quebec, Canada, người đứng đầu nghiên cứu cho biết: “Lo lắng và rối loạn tâm thần là các tình trạng cần được điều trị khi mang thai. Với tỷ lệ phổ biến trong thai kỳ, các bác sĩ cần đánh giá nguy cơ và lợi ích của việc sử dụng các loại thuốc benzodiazepine khi có phương pháp điều trị không dùng thuốc thay thế.”

Nhóm nghiên cứu của GS. Anick Berard lưu ý: nhóm thuốc benzodiazepine đã được chứng minh là đã đi qua nhau thai và có liên quan đến một số dị tật bẩm sinh nhất định. Các nghiên cứu trước đây cũng đã chỉ ra mối liên kết giữa các loại thuốc này với nguy cơ sảy thai, nhưng không rõ ràng về việc tất cả các hoạt chất trong nhóm có cũng cùng rủi ro hay không.

Để xem xét và đánh giá tác động của các loại thuốc benzodiazepine cụ thể đối với việc mang thai và các dạng thuốc khác nhau có tác dụng dài hay ngắn, GS. Anick Berard và các đồng nghiệp của bà đã sử dụng hệ thống dữ liệu thai kỳ đoàn hệ Quebec, trong đó bao gồm thông tin về 438.066 trường hợp mang thai. Nghiên cứu đã lựa chọn được 161.454 phụ nữ đưa vào phân tích, bao gồm 27.149 trong số họ đã bị sẩy thai và 134.305 trong số họ đã sinh con (nhóm kiểm soát).

Các nhà nghiên cứu đã loại trừ những phụ nữ bị động kinh, sử dụng thuốc benzodiazepine trước đó và/ hoặc tiếp xúc với các chất được biết là độc hại đối với thai kỳ. Các nhà nghiên cứu cũng loại trừ những phụ nữ bị sảy thai trước sáu tuần hoặc sau 19 tuần.

Trong số những phụ nữ bị sảy thai, 375 trường hợp tương đương với 1,4%, đã sử dụng các thuốc benzodiazepin trong thời kỳ đầu mang thai. Trong số những phụ nữ sinh nở thành công, 788 trường hợp tương đương với 0,6%, đã sử dụng các thuốc benzodiazepin.

Sau khi tính toán loại trừ các yếu tố như rối loạn lo âu được chẩn đoán trước khi mang thai, tiếp xúc với thuốc chống trầm cảm và thuốc chống loạn thần, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những phụ nữ sử dụng thuốc benzodiazepin sớm trong thai kỳ có nguy cơ sảy thai cao hơn 1,85 lần so với những người không dùng thuốc.

Tất cả các hoạt chất trong nhóm thuốc benzodiazepine đều có liên quan độc lập làm tăng nguy cơ sảy thai. Sự gia tăng thay đổi bởi hoạt chất cụ thể được sử dụng trong nhóm benzodiazepine, từ mức thấp: 1,13 lần so với flurazepam, đến 3,43 lần so với diazepam. Các tác giả cũng lưu ý: Hầu hết các phụ nữ trong nghiên cứu chỉ sử dụng thuốc trong khoảng hai tuần.

Benzodiazepines hoạt động theo cơ chế giải lo âu và tác động tới dẫn truyền thần kinh, GS. Anick Berard tin rằng cơ chế này có thể ảnh hưởng tới mối liên kết mong manh giữa thai nhi và mẹ trong giai đoạn đầu thai kỳ.

Nhận định về nghiên cứu này, Tiến sĩ Catherine Monk, giám đốc chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần phụ nữ sản phụ khoa tại Nghiên cứu mới đã được thực hiện một cách cẩn thận và vì điều này rất thuyết phục, ông, ở khoa sản và phụ khoa tại New York-Presbyterian/ Trung tâm y khoa Irving, Đại học Columbia ở thành phố New York, Hoa Kỳ cho biết: Nghiên cứu mới đã được thực hiện một cách cẩn thận và vì thế, kết quả này “rất thuyết phục”.

Bà nói cho biết: “Các nhân viên chăm sóc sức khỏe ban đầu hoặc bác sĩ sản khoa thường xuyên kê đơn thuốc benzodiazepin cho phụ nữ mang thai thay vì giới thiệu họ đến khám với một bác sĩ tâm thần để đánh giá kỹ lưỡng và được tham gia vào vô số các phương pháp không dùng thuốc có bằng chứng mạnh mẽ trong điều trị chứng lo âu và mất ngủ.”

Tiến sĩ Priya Gopalan trưởng khoa tâm thần tại Bệnh viện Magee-Womens thuộc Trung tâm Y khoa Đại học Pittsburgh, Hoa Kỳ hoan nghênh nghiên cứu mới: “Các tài liệu về các thuốc benzodiazepine trong thai kỳ khá hạn chế so với các tài liệu về thuốc chống trầm cảm.” Và trong khi có thể có những hạn chế đối với nghiên cứu vì các yếu tố gây nhiễu như thuốc là và rượu có thể xảy ra, nhưng rõ ràng đây là một trong những điều quan trọng mà chúng ta nên chú ý: Nghiên cứu nhắc nhở chúng ta rằng các bác sĩ nên thử các lựa chọn điều trị khác trước tiên, chẳng hạn như tâm lý trị liệu, trước khi cho phụ nữ mang thai sử dụng các thuốc benzodiazepine.

Nghiên cứu cũng được truyền thông hết sức quan tâm, nhất là trong bối cảnh tình trạng sử dụng các thuốc benzodiazepine tăng lên nhanh chóng kéo theo tỷ lệ lạm dụng cũng tăng cao. Một nghiên cứu⁽²⁾ được công bố trực tuyến trên tạp chí Psychiatric Services in Advance (Chăm sóc sức khỏe tâm thần chuyên sâu) ngày 17 tháng 12 năm 2018 của Hoa Kỳ cho biết: Nhiều hơn một trong tám người trưởng thành ở Hoa Kỳ ( tỷ lệ 12,6 %) đã sử dụng các loại thuốc benzodiazepin trong năm 2018, tăng so với các báo cáo trước đó, trong đó có hơn 17% lạm dụng thuốc. Tỷ lệ lạm dụng cao nhất ở những người trẻ, tuổi từ 18 đến 25 (5,6 %) và ngang bằng với tỷ lệ sử dụng theo đơn. Một số nghiên cứu lớn khác^(3,4) cũng chỉ ra rằng việc kê đơn thuốc benzodiazepine trong điều trị ngoại trú tại Hoa Kỳ đã tăng gấp đôi từ năm 2003 đến 2015. Việc tăng lạm dụng nhóm thuốc benzodiazepine không phải đến từ các bác sĩ tâm thần mà có sự đóng góp rất lớn từ các chuyên gia chăm sóc sức khỏe ban đầu bởi khoảng một nửa những đơn thuốc đó đến từ họ, và trong đó tỷ lệ kê đơn kết hợp với opioid cũng rất cao. Tăng lạm dụng benzodiazepine đồng nghĩa với nguy cơ ảnh hưởng đến thai kỳ ở phụ nữ cũng sẽ tăng lên khi mà tỷ lệ sử dụng thuốc ở giới trẻ là cao nhất. Sử dụng các thuốc benzodiazepin lâu dài hoặc quá liều có thể gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn liên quan đến sức khỏe tâm thần như: buồn ngủ, chóng mặt, nhầm lẫn, mất lý trí, suy giảm thị lực, ảnh hưởng đến hô hấp, lệ thuộc thuốc, hoặc thậm chí hôn mê, tử vong khi dùng kèm với các chất kích thích khác như rượu.

Ngoài nguy cơ sảy thai, các nghiên cứu khác cũng cho thấy tăng nguy cơ dị tật ở thai nhi: sứt môi và vòm miệng liên quan đến sử dụng nhóm thuốc benzodiazepine trong vòng ba tháng đầu thai kỳ. Nguy cơ này dường như là tương đối nhỏ. Dữ liệu liên quan đến nguy cơ dị tật thai nhi liên quan đến việc sử dụng các loại thuốc benzodiazepin khi mang thai có phần gây tranh cãi: Báo cáo ban đầu cho thấy rủi ro là khoảng 0,7%; tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng rủi ro có thể còn thấp hơn thế. Nguy cơ này dường như không bị ảnh hưởng bởi liều lượng thuốc dùng của phụ nữ mang thai.

Có một số lo ngại về tác động của các loại thuốc benzodiazepin khi phụ nữ sử dụng trong thời kỳ mang thai trên trẻ mới sinh. Tác động này được cho là tác dụng phụ tồn dư của thuốc lên trẻ mới sinh giống như khi người lớn dùng thuốc. Cụ thể: Các triệu chứng ngộ độc đã được báo cáo ở trẻ sơ sinh, bao gồm an thần, giảm trương lực cơ (floppiness) và các vấn đề về hô hấp. Nhìn chung, các triệu chứng này xuất hiện không thường xuyên nhưng có thể xảy ra phổ biến hơn ở phụ nữ dùng thuốc với liều lượng cao hơn. Ngoài ra còn có một số báo cáo về tác dụng phụ của việc ngừng thuốc xảy ra ở trẻ sơ sinh khi tiếp xúc với thuốc benzodiazepin trong tử cung. Các triệu chứng của việc ngừng sử dụng thuốc benzodiazepine bao gồm khó chịu, gián đoạn giấc ngủ và ít gặp hơn là co giật.

Lời khuyên dành cho phụ nữ có thai:

Đối với những phụ nữ muốn ngừng thuốc benzodiazepine trước khi mang thai, tốt nhất nên thực hiện giảm dần thuốc (trên 1 tháng). Điều này làm giảm nguy cơ xuất hiện / hoặc tái phát các triệu chứng. Sau khi ngừng thuốc, có thể mất vài ngày hoặc thậm chí vài tuần để thuốc đào thải hoàn toàn. Không may, một số phụ nữ không thể ngừng thuốc benzodiazepine mà không kèm theo các triệu chứng đáng kể và cần phải tiếp tục sử dụng thuốc benzodiazepine trong khi mang thai. Căng thẳng, lo âu, mất ngủ là các dấu hiệu thường gặp của thai kỳ và hoàn toàn có thể cải thiện bằng các biện pháp không dùng thuốc. Quyết định dùng thuốc benzodiazepine trong thai kỳ nên được thảo luận với bác sĩ tâm thần hoặc bác sĩ sản khoa của bạn, tốt nhất là trước khi có ý định mang thai.

DS Trang Trần

Nguồn: https://www.reuters.com/article/us-health-pregnancy-benzodiazepines/benzodiazepines-in-early-pregnancy-tied-to-heightened-risk-of-miscarriage-idUSKCN1SL2B0

https://womensmentalhealth.org/posts/benzodiazepines-and-pregnancy/

Nghiên cứu:

(1) https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/article-abstract/2733517

(2) https://ps.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ps.201800321

(3) https://www.npr.org/sections/health-shots/2019/01/25/688287824/steep-climb-in-benzodiazepine-prescribing-by-primary-care-doctors?t=1566522706306

(4) https://jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen/fullarticle/2722576