Tại sao đàn ông lại dễ tử vong vì Covid-19 hơn phụ nữ?

Đó là sự tương tác của tất cả các yếu tố này và không phải là chỉ đối với virus SARS-Cov-2 - phản ứng khác nhau của 2 giới  đối với các loại bệnh khác nhau là điển hình ở nhiều động vật có vú.

Những con số thống kê

Ở Ý và Trung Quốc, tỷ lệ tử vong của nam giới cao gấp đôi phụ nữ. Tại New York, đàn ông chiếm khoảng 61% bệnh nhân tử vong. Úc đang có kết quả tương tự, chủ yếu ở các nhóm tuổi 70-79 và 80-89.

Một biến số lớn về mức độ nghiêm trọng của COVID-19 là tuổi. Nhưng điều này không thể giải thích sự nghiêng về giới tính nam được thống kê trên toàn cầu vì tỷ lệ tử vong nam tăng lên là như nhau ở mỗi nhóm tuổi từ 30 đến 90+. Phụ nữ cũng sống trung bình sáu năm lâu hơn nam giới, vì vậy có nhiều phụ nữ cao tuổi hơn nam giới nằm trong nhóm dân số dễ bị tổn thương vì virus SARS-Cov-2.

Yếu tố chính khác là sự hiện diện của các bệnh mãn tính, đặc biệt là bệnh tim, tiểu đường và ung thư. Tất cả phổ biến ở nam giới hơn phụ nữ, có thể chiếm một số sai lệch.

Nhưng sau đó chúng ta  lại thắc mắc tại sao đàn ông dễ bị mắc các bệnh nền khiến họ có nguy cơ tử vong vì COVID-19 cao hơn.

Đàn ông và phụ nữ khác nhau về mặt sinh học

Đàn ông và phụ nữ khác nhau về nhiễm sắc thể giới tính của họ và các gene nằm trên chúng. Phụ nữ có XX. Đàn ông chỉ có một nhiễm sắc thể X duy nhất và nhiễm sắc thể Y nhỏ chứa ít gen.

Một trong những gen Y (SRY) này điều khiển phôi trở thành hình nam bằng cách khởi động sự phát triển của tinh hoàn trong phôi XY. Tinh hoàn tạo ra hormone nam và hormone làm cho em bé phát triển với hình hài một cậu bé.

Đó là hormone kiểm soát hầu hết sự khác biệt rõ ràng giữa nam và nữ - bộ phận sinh dục và ngực, tóc và loại cơ thể - và có ảnh hưởng lớn đến hành vi mỗi giới.

Nhiễm sắc thể Y và nội tiết tố (hormone)

Nhiễm sắc thể Y hầu như không chứa bất kỳ gen nào ngoài SRY nhưng nó chứa đầy các chuỗi lặp lại.

Có lẽ một "Y độc hại" (nguyên văn: toxic Y) có thể mất điều hòa trong quá trình lão hóa. Điều này có thể đẩy nhanh sự lão hóa ở nam giới và khiến họ dễ bị nhiễm virus hơn.

Nhưng một vấn đề lớn hơn đối với nam giới là nội tiết tố nam được giải phóng bởi tác động của SRY. Nồng độ testosterone có liên quan đến nhiều bệnh, đặc biệt là bệnh tim và có thể ảnh hưởng đến tuổi thọ.

Đàn ông cũng bị thiệt thòi bởi nồng độ estrogen ở đàn ông thấp, mà estrogen lại giúp bảo vệ phụ nữ khỏi nhiều bệnh, trong đó có bệnh tim.

Nội tiết tố nam cũng ảnh hưởng đến hành vi. Nồng độ testosterone đã được ghi nhận có sự khác biệt lớn giữa nam và nữ trong các hành vi nguy hiểm như hút thuốc và uống quá nhiều rượu, cũng như miễn cưỡng nghe theo lời khuyên về sức khỏe và tìm kiếm sự trợ giúp y tế.

Sự khác biệt lớn về tỷ lệ hút thuốc giữa nam và nữ ở Trung Quốc (gần một nửa số nam giới hút thuốc và chỉ có 2% phụ nữ) có thể giúp giải thích cho tỷ lệ tử vong nam rất cao (hơn nữ gấp đôi).

Hút thuốc không chỉ là một yếu tố nguy cơ nghiêm trọng đối với bất kỳ bệnh về đường hô hấp, mà còn gây ra ung thư phổi, một yếu tố nguy cơ khác.

Tỉ lệ hút thuốc thấp hơn và không thiên về giới tính ở nhiều quốc gia khác, do đó, hành vi nguy hiểm không thể đơn cử dùng để giải thích sự khác biệt giới tính trong các trường hợp tử vong COVID-19. Có thể nhiễm sắc thể giới tính có tác dụng khác.

Hai nhiễm sắc thể X tốt hơn một

Nhiễm sắc thể X mang hơn 1.000 gen với các chức năng trong tất cả các loại bao gồm chuyển hóa thường quy, đông máu và phát triển não.

Sự hiện diện của hai nhiễm sắc thể X ở nữ  cung cấp một bộ đệm nếu một gen trên một X bị đột biến.

Giới nam XY thiếu bản sao lưu nhiễm sắc thể X này. Đó là lý do tại sao các bé trai mắc nhiều bệnh liên quan đến giới như bệnh tan máu (đông máu kém).

Số lượng nhiễm sắc thể X cũng có tác động lớn đến nhiều tác nhân trao đổi chất có thể tách rời khỏi hiệu ứng hormone giới tính, như các nghiên cứu trên chuột tiết lộ.

Giới nữ không chỉ có liều gấp đôi gen X, mà chúng còn có thể có lợi ích của hai phiên bản khác nhau của mỗi gen.

Hiệu ứng X này gần đây được dùng để giải thích tại sao nam giới chết với tỷ lệ cao hơn nữ giới ở mọi lứa tuổi từ khi sinh ra.

Và một vấn đề khác của người đàn ông là hệ thống miễn dịch.

Đã từ lâu, phụ nữ có hệ thống miễn dịch mạnh hơn nam giới. Điều này không hẳn là tốt, bởi vì nó làm cho phụ nữ dễ mắc các bệnh tự miễn dịch như lupus và bệnh đa xơ cứng.

Nhưng nó mang lại cho phụ nữ một lợi thế khi họ khó nhiễm virus hơn đàn ông, như nhiều nghiên cứu trên chuột và người cho thấy. Điều này giúp giải thích lý do tại sao nam giới dễ bị nhiễm nhiều loại virus hơn, bao gồm cả SARS và MERS. 

Có ít nhất 60 gen phản ứng miễn dịch trên nhiễm sắc thể X và dường như liều cao hơn và có hai phiên bản khác nhau mang lại cho phụ nữ một phạm vi phòng vệ rộng hơn.

Sự khác biệt giới tính trong bệnh tật

Sự khác biệt giới tính về tần suất, mức độ nghiêm trọng và hiệu quả điều trị đối với nhiều bệnh đã được chỉ ra từ lâu. COVID-19 là một phần của mô hình lớn hơn trong đó nam giới mất đi - ở mọi lứa tuổi. Đây không chỉ là con người - nó đúng với hầu hết các động vật có vú.

Có phải sự khác biệt giới tính trong tính nhạy cảm của bệnh chỉ đơn giản là do sự khác biệt về gen và hormone? Hay họ, giống như nhiều đặc điểm khác, được lựa chọn khác nhau ở nam và nữ vì sự khác biệt trong chiến lược cuộc sống?

Người ta cho rằng động vật có vú đực lây lan gen của chúng bằng cách giành chiến thắng trong các cuộc thi dành cho bạn tình, do đó hormone kiểm soát trên hành vi nguy hiểm là một lợi thế cho nam giới.

Nó cũng gợi ý động vật có vú cái được chọn cho những đặc điểm giúp tăng cường khả năng chăm sóc con non, do đó hệ thống miễn dịch mạnh hơn. Điều này có ý nghĩa đối với hầu hết các động vật có vú qua các thời đại.

Vì vậy, xu hướng giới tính trong các trường hợp tử vong COVID-19 là một phần của bức tranh lớn hơn nhiều - và một bức tranh cũ hơn rất nhiều - về sự khác biệt giới tính trong gen, nhiễm sắc thể và hormone dẫn đến các phản ứng rất khác nhau đối với tất cả các loại bệnh, bao gồm COVID-19.

DS Phương Thảo

Bài gốc từ Jenny Graves, Giáo sư Di truyền học tại đại học LaTrobe.