HÀNH TRÌNH TÌM BẰNG CHỨNG CHO THẤY HỆ VI KHUẨN ĐƯỜNG RUỘT ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÌNH TRẠNG SAU ĐỘT QUỴ

Khi một cục máu đông ngăn dòng máu lưu thông lên não trong cơn đột quỵ, sự thiếu máu cục bộ, mất oxy và chất dinh dưỡng có thể khiến mô bị tổn thương và chết. Các bác sĩ có các phương pháp hiệu quả để loại bỏ các cục máu đông này: các protein làm đông máu được gọi là chất kích hoạt mô plasminogen và phẫu thuật cắt bỏ huyết khối, một kỹ thuật phẫu thuật. Loại bỏ tắc nghẽn là rất quan trọng, nhưng ngay cả sau khi lưu lượng máu được phục hồi, các biến chứng do viêm nhiễm có thể dẫn đến chết tế bào nhiều hơn. Mặc dù đã liên tục tìm kiếm trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học vẫn chưa xác định được phương án hiệu quả để bảo vệ não khỏi tổn thương sau chấn thương. Trong những năm gần đây, một “công cụ” tiềm năng mới trong việc cải thiện tình trạng sau đột quỵ đã xuất hiện: các vi sinh vật trong ruột của chúng ta.

Một số phát hiện đầu tiên liên kết các vi khuẩn đường ruột với đột quỵ chỉ mới xuất hiện khoảng ba năm trước. Trong một nghiên cứu, các nhà nghiên cứu tại thành phố New York đã báo cáo rằng làm giảm sự đa dạng của hệ vi khuẩn đường ruột ở chuột bằng kháng sinh ảnh hưởng đến lượng tổn thương não do đột quỵ. Một cuộc điều tra khác về loài gặm nhấm, được thực hiện bởi một team nghiên cứu người Đức, đã chứng minh rằng đột quỵ đã phá vỡ hệ vi sinh vật chuột và thay đổi thành phần của hệ vi khuẩn đường ruột có thể làm xấu đi tình trạng sau đột quỵ. Nghiên cứu đó có nghĩa “năm 2016 là một năm tuyệt vời cho trục não bộ trong lĩnh vực đột quỵ”- Connie Wong, một nhà khoa học đột quỵ tại Đại học Monash ở Úc cho biết.

Công việc nghiên cứu đã được tiếp tục. Gần đây, Venugopal Venna, một nhà nghiên cứu đột quỵ tại Trung tâm Khoa học Y tế Đại học Texas ở Houston, và các đồng nghiệp của ông đã kiểm tra xem những thay đổi liên quan đến tuổi và microbiome có ảnh hưởng đến sự phục hồi hay không. “Đột quị là một căn bệnh của sự lão hóa, người trẻ có gặp tình trạng này nhưng ít hơn”. Trong một nghiên cứu được báo cáo trong Annals of Neurologylast, Venna và các đồng nghiệp đã kiểm tra xem những thay đổi liên quan đến tuổi và  microbiome có ảnh hưởng đến sự phục hồi ở chuột hay không. Đầu tiên, các nhà khoa học đã loại bỏ vi khuẩn đường ruột ở các loài gặm nhấm bằng kháng sinh, sau đó sử dụng các viên phân để mang microbiota từ động vật trẻ hoặc già. Khi nhóm nghiên cứu gây ra đột quỵ thiếu máu cục bộ ở loài gặm nhấm một tháng sau đó, người ta thấy rằng những con chuột non có hệ vi sinh vật già có kết quả xấu hơn so với nhóm so sánh của chúng với hệ thực vật đường ruột từ động vật trẻ. Chúng có tỷ lệ tử vong cao hơn, thâm hụt thần kinh lớn hơn, phục hồi sức mạnh và chuyển động cơ bắp chậm hơn và tăng mức độ của các phân tử viêm. Trong khi đó, chuột già với microbiome từ động vật trẻ cho thấy hồi phục tốt hơn những con chuôt già.

Arthur Liesz, nhà thần kinh học tại Đại học Ludwig Maximilian, Munich, thuôc nhóm tác giả nghiên cứu tại Đức năm 2016 cho biết, câu hỏi lớn hiện nay là cơ chế việc ảnh hưởng microbiome đến hậu hồi phục đột quị là như thế nào. Trong số nhiều khả năng đưa ra, một số nhà nghiên cứu hiện đang nghiên cứu các chất chuyển hóa của vi sinh vật. Nhóm Venna đã nghiên cứu về các axit béo chuỗi ngắn, các hợp chất được tạo ra thông qua quá trình lên men bởi vi khuẩn đến từ chất xơ có trong ruột. Nghiên cứu năm 2018 cho thấy nồng độ axit béo chuỗi ngắn ở những động vật có hệ vi sinh vật cũ thấp hơn, vì vậy Venna và các đồng nghiệp đã đưa ra giả thuyết rằng các hợp chất này có thể liên quan đến việc phục hồi đột quỵ. Để kiểm tra lý thuyết này, họ đã chọn các chủng vi khuẩn đường ruột sản xuất axit béo chuỗi ngắn và cấy chúng vào chuột và thấy rằng các vi sinh vật này đủ để cải thiện kết quả sau đột quỵ. Venna đã trình bày những kết quả chưa được công bố này trong cuộc họp tháng trước của Hiệp hội Khoa học thần kinh (SfN) tại Chicago.

Hầu hết các phát hiện vai trò hỗ trợ của microbiome trong đột quỵ bắt nguồn từ nghiên cứu trên động vật, do đó, liệu những lợi ích sẽ mang lại cho con người vẫn còn? Có một số nghiên cứu quan sát nhỏ ở người, nhưng Liesz lưu ý rằng các cuộc điều tra lớn hơn, dài hạn hơn là rất cần thiết. Để giải quyết nhu cầu này, phòng thí nghiệm của ông hiện đang tuyển dụng bệnh nhân để mua phân và máu của họ để xác định xem hệ thực vật đường ruột và các chất chuyển hóa tuần hoàn có phản ánh những gì nhìn thấy ở chuột hay không. Mặc dù các thử nghiệm lâm sàng vẫn còn rất xa, nhưng tôi nghĩ nhiều người trong chúng ta nghĩ về các phương pháp điều trị ở giai đoạn rất sớm này, Liesz nói. Nhắm mục tiêu cải thiện vào ruột bằng các phương pháp như chế phẩm sinh học hoặc cấy ghép phân, ông nói thêm, có thể là một cách rất tiềm năng để điều trị một căn bệnh phức tạp như đột quỵ bằng cách không ảnh hưởng trực tiếp đến não mà sử dụng microbiome như một cách để lẻn vào hệ thống.

DS Phương Thảo

Theo Sientific American.