Cách nào thu hồi thuốc kém chất lượng đã tung ra thị trường?

Theo Bộ Y tế, dù thuốc kém chất lượng chỉ chiếm tỷ lệ khoảng hơn 1% thế nhưng mỗi năm cả nước cũng phát hiện vài trăm loại thuốc không bảo đảm chất lượng phải thu hồi.

Điều này cho thấy, công tác hậu kiểm của cơ quan quản lý Nhà nước bước đầu phát huy hiệu quả. Nhưng theo nhiều chuyên gia thì việc thu hồi những loại thuốc kém chất lượng đã đưa ra thị trường rất nan giải.

Theo báo cáo kết quả khảo sát của Bộ Y tế, tính trên số mẫu thuốc lấy để kiểm tra chất lượng, tỷ lệ thuốc kém chất lượng của Việt Nam có xu hướng giảm từ 2,54% vào năm 2013, xuống còn 1,32% năm 2018. Từ năm 2012 đến nay, tỷ lệ thuốc giả chiếm dưới 0,1%/năm. Mặc dù thuốc giả, thuốc kém chất lượng chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trên thị trường dược phẩm, nhưng ảnh hưởng của nó tới sức khỏe, tính mạng người bệnh lại vô cùng lớn.

Một chuyên gia ngành dược thẳng thắn thừa nhận, khi phát hiện ra thuốc kém chất lượng, ngành chức năng chỉ biết ra quyết định thu hồi, nhưng trên thực tế không ai chịu trách nhiệm chính để giám sát việc thu hồi khẩn cấp và thu hồi triệt để các thuốc kém chất lượng.

Tuy nhiên, các báo cáo về kết quả thu hồi thuốc lại chẳng mấy khi được cơ quan quản lý, hay nhà sản xuất, nhà nhập khẩu công khai cụ thể lượng sản phẩm đã tiêu thụ bao nhiêu, còn lại bao nhiêu để có biện pháp giải quyết xử lý, nên chỉ có người bệnh phải gánh chịu mọi hậu quả. Vì thế, không quá khó hiểu khi thuốc đã có quyết định thu hồi vẫn ngang nghiên tồn tại ở quầy bán lẻ thuốc.

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thuốc kém chất lượng luôn là mối nguy hại ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng của người dân ở nhiều quốc gia, đặc biệt các nước đang phát triển và các nước kém phát triển là nơi tỷ lệ thuốc kém chất lượng lưu hành khá cao.

Theo các chuyên gia, nếu tác dụng phụ của thuốc thật nằm trong tỷ lệ khoảng 1/10.000 đến 1/100.000, thì nguy cơ độc hại của thuốc giả, thuốc kém chất lượng lại lên đến 1/10, trong đó nguy hiểm nhất là ngộ độc thuốc và dị ứng thuốc.

Trong 5 tháng đầu năm 2019, khoa Hồi sức tích cực (BV Bạch Mai) liên tục tiếp nhận các bệnh nhân gặp biến chứng nặng, sau một thời gian tự ý dùng thuốc “tiểu đường hoàn” để điều trị bệnh tiểu đường.

Ở góc độ chuyên môn, dược sĩ Nguyễn Văn Vĩnh, BV Ung bướu TP.HCM, cho rằng, thuốc giả, thuốc kém chất lượng thường có chứa lượng hoạt chất ít hoặc nhiều hơn hàm lượng quy định, không có hoạt chất hoặc là chứa một thành phần hoạt chất khác. Thường thì bệnh nhân rất khó để phân biệt một sản phẩm là thuốc giả, thuốc kém chất lượng đã bị thu hồi.

Sử dụng những loại thuốc này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế cho người sử dụng, mà còn vô hiệu hóa các liệu pháp điều trị để cứu sống người bệnh. Bệnh nhân uống phải thuốc kém chất lượng không những không khỏi bệnh mà còn đối mặt với nguy cơ có thêm bệnh. Nhẹ thì ngộ độc, nặng thì có thể dẫn tới suy thận, suy gan, nhiễm trùng máu và tử vong.

Lý giải về việc thuốc kém chất lượng có chiều hướng gia tăng, nhiều chuyên gia cho rằng trước hết xuất phát từ thói quen sử dụng thuốc tùy tiện của người bệnh, như mua, bán thuốc không đơn, không chỉ dẫn của bác sĩ. Cùng với đó, việc kiểm soát chất lượng nguyên liệu sản xuất đầu vào và kiểm định chất lượng sản phẩm làm ra còn nhiều hạn chế.

Ông Nguyễn Đắc Lộc, Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường Hà Nội cho rằng, thủ đoạn của các đối tượng buôn bán hàng giả, hàng kém chất lượng ngày càng tinh vi, sử dụng cả công nghệ cao, khiến việc phát hiện không dễ. Thậm chí, những hàng hóa có giá trị được nhập khẩu từ nước ngoài như: Thực phẩm chức năng, thuốc, mỹ phẩm… cũng được “phù phép” thay đổi nhãn mác. Vì vậy, để quản lý thuốc chữa bệnh hiệu quả, yêu cầu đặt ra là phải kiểm soát được chất lượng sản phẩm ngay từ gốc.

Được biết, Bộ Y tế đã xây dựng dự án ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối mạng với tất cả nhà thuốc trên toàn quốc. Mục tiêu của dự án này nhằm kiểm soát xuất xứ, giá thuốc được mua vào, bán ra ở mỗi nhà thuốc để góp phần giám sát việc bán thuốc theo đơn, kiểm soát giá thuốc, nguồn gốc và chất lượng thuốc.

Không chỉ vậy, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho rằng, hiện nay, hệ thống phân phối thuốc còn trải qua nhiều khâu trung gian, gây khó khăn khi truy xuất nguồn gốc, kiểm soát chất lượng thuốc và thu hồi. Việc nối mạng hệ thống các nhà thuốc sẽ góp phần kiểm soát được việc thu hồi thuốc, tránh tình trạng thuốc kém chất lượng lại quay vòng đến tay người tiêu dùng.

Để xử lý triệt để tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng, đại diện Cục Quản lý dược cho biết Bộ Y tế và các địa phương đang tập trung hoàn thành ứng dụng công nghệ thông tin, kết nối mạng với tất cả nhà thuốc trên toàn quốc nhằm kiểm soát giá thuốc, nguồn gốc và chất lượng thuốc.

Cùng với đó, tiến hành triển khai đề án kết nối thông tin trong hệ thống kiểm nghiệm nhằm cập nhật, chia sẻ thông tin về tình hình lấy mẫu, kết quả kiểm tra chất lượng, qua đó xử lý triệt để thuốc không đạt chất lượng. Đồng thời sẽ sửa đổi, bổ sung Nghị định 176/2013 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế; đẩy mạnh thực hiện chương trình thuốc an toàn, tăng cường thanh tra, kiểm tra và lấy mẫu kiểm nghiệm.

Nguyễn Đăng